Leerlingen die kunnen uitleggen wat hun leerdoelen bij Nederlands zijn. Die om feedback vragen op hun aanpak en opbrengsten. Dat wil elke leraar wel. Hoe pak je dat aan? Hoe zorg je ervoor dat een leerling weet waar hij naartoe werkt, dat hij weet wat hij nodig heeft om het leerdoel te behalen? Wanneer en hoe geef je zinvolle feedback? En hoe bepaal je vervolgstappen? Op deze pagina vind je handvatten voor het formatief vormgeven van je schrijfonderwijs.
Effectief schrijfonderwijs
We zetten een aantal belangrijke kenmerken van goed schrijfonderwijs voor je op een rij.
- Leraar én leerlingen kunnen benoemen waarom schrijfvaardigheid in Nederlands en Engels voor hen van belang is.
- Leraren denken gezamenlijk na waarover leerlingen schrijven, met welk doel en met gebruik van welk medium. Ze halen hiervoor ook ideeën op bij leerlingen en evalueren de kwaliteit van hun schrijfonderwijs op gezette tijden.
- Er is sprake van een doorlopende schrijfleerlijn, waarbij leerlingen regelmatig voor hen betekenisvolle teksten schrijven die opbouwen in complexiteit (van bekend naar onbekend publiek, van informeel naar formeel etc.).
- Leerlingen leren door te observeren en door zelf te doen. Het leren schrijven en daadwerkelijk schrijven zijn van elkaar gescheiden, waardoor leerlingen leren van het voordoen.
- Leerlingen leren van anderen; door samen te brainstormen, voorbeelden te analyseren, samen te schrijven, feedback te geven en te verwerken. Schrijven is een proces, dat doe je niet alleen.
- Leraren denken na over duidelijke strategie-instructie, waarbij ze leerlingen helpen door schrijfstrategieën in stappen aan te leren en hen daarbij te begeleiden: brainstormen, ordenen, opbouw bepalen, schrijven, teruglezen, evalueren en redigeren.
Lesvoorbeelden en materialen
Voor elk van de onderstaande strategieën van formatief evalueren (Leahy e.a., 2005) geven we een concrete lesbeschrijving, inclusief schrijfopdracht en materialen. In het rechtermenu kun je meer concrete lessuggesties en materialen bij het vak Nederlands downloaden, zoals uitgewerkt in het boek Toetsrevolutie (2016).
| strategieën van formatief evalueren | lesvoorbeeld 1 | lesvoorbeeld 2 |
|---|---|---|
| Verhelderen, begrijpen en delen van leerdoelen en succescriteria | Lesopzet Schrijven van een zakelijke brief Red mijn vakantie in 2 vmbo-tl (pdf, 860 kB) (analyseren voorbeeldteksten en opstellen succescriteria + rest lessenserie) | Lesopzet Schrijven van een recensie in 4 vwo (pdf, 234 kB) (observerend leren tijdens juryberaad) |
| Realiseren van effectieve discussies, taken en activiteiten die bewijs voor leren leveren | Lesopzet Schrijven van een brief aan leerlingen in groep 8 over het vo m.b.v. Padlet in 2 havo/vwo (pdf, 228 kB) | |
| Feedback geven gericht op verder leren | Lesopzet Schrijven van een uiteenzettende tekst over jouw droom voor ... in 2 havo/vwo (pdf, 663 kB) | |
| Activeren van leerlingen als belangrijke informatiebronnen voor elkaar | Lesopzet Schrijven van een zakelijke brief beroepenmarkt On Stage in 2 vmbo (pdf, 642 kB) (argumenten voor middenstuk verzamelen) | Lesopzet Schrijven van een beschouwing voor- en nadelen digitaal lesmateriaal in 4 vmbo-t (pdf, 451 kB) |
| Het stimuleren van eigenaarschap over het eigen leren - alle strategieën in een lessenserie geïntegreerd | Lessenserie Schrijven van een instructie Tuinkers zaaien (pdf, 277 kB) (1 vmbo) | Lessenserie Schrijven van een column (pdf, 280 kB) (bovenbouw havo/vwo) |
geselecteerde documenten
Silfhout, G. van (2016). Continu leren bij het vak Nederlands. Hoe een toetscultuur langzaam plaatsmaakt voor een feedbackcultuur (pdf, 610 kB). In: R. Kneyber & D. Sluijsmans (red.) Toetsrevolutie. Naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs, pp. 87-105.
Aan de hand van de vijf strategieën van Wiliam beschrijft de auteur beproefde lesaanpakken bij Nederlands, waarin het stellen van leerdoelen en succescriteria en het geven en verwerken van feedback centraal staat.
Silfhout, G. van (2016). Toetsen om te leren. Taalvaardigheid op een hoger niveau (pdf, 380 kB). Tijdschrift Examens, 1, 4-10.
In dit artikel beschrijft de auteur technieken om formatief te evalueren, waarbij een casus in 3-vwo het uitgangspunt is: een uiteenzettende tekst over een droom van de leerlingen. Het gebruik van Padlet voor het samen opstellen van beoordelingscriteria en reviseren a.d.h.v. losse-stroken-feedback komen uitgebreid aan bod.
