SLO heeft in de afgelopen jaren diverse publicaties ontwikkeld die op verschillende gebieden het onderwijs aan jonge kinderen ondersteunen. Hieronder vind je een overzicht van beschikbare publicaties.
Algemeen
Kijk op ontwikkeling in de voorschoolse voorzieningen
Kijk op ontwikkeling in de voorschoolse voorzieningen biedt een instrument om de voortgang in de ontwikkeling van kinderen van 0 tot 4 jaar te observeren, stimuleren en registreren. Aan de hand van observatielijsten kunnen alle kinderen worden gevolgd binnen de voorschoolse voorziening. Door middel van een overdrachtsformulier wordt gezorgd voor een 'warme' overdracht en goede samenwerking tussen de voorschoolse en vroegschoolse voorziening is. Dit helpt de doorgaande ontwikkeling van de peuter te stimuleren.
Het instrument sluit aan op de doelen voor het jonge kind (taal, rekenen en sociaal-emotioneel) en past in de cyclus van opbrengstgericht werken met name door de toevoeging van een apart onderdeel voor rekenen. Verder zijn er op verschillende plekken kijkpunten toegevoegd die betrekking hebben op het vroegtijdig signaleren van talent, executieve functies en 21e eeuwse vaardigheden.
- Kijk op ontwikkeling in de voorschoolse voorzieningen
- Observatieformulier 0 tot 2 jarigen uit Kijk Op Ontwikkeling (pdf, 419 kB)
- Observatieformulier uit Kijk Op Ontwikkeling (pdf, 1 MB)
- Overdrachtsformulier uit Kijk Op Ontwikkeling (pdf, 703 kB)
Intakevragenlijst Kleuters
Bij de start op het basisonderwijs zijn de verschillen in ontwikkeling van kleuters groot. Vanuit het project Talentstimuleren heeft SLO de Intakevragenlijst Kleuters ontwikkeld voor ouders en leerkrachten. Deze vragenlijst helpt om een goed beeld van elke kleuter te krijgen waardoor onderwijs en begeleiding goed afgestemd kunnen worden op de ontwikkelingsbehoeften van elk kind.
Meer informatie en de download van de vragenlijst vind je op:
Taal
Praatjes peilen: het spelenderwijs peilen en stimuleren van mondelinge taalontwikkeling bij jonge kinderen
Opbrengstgericht werken is bedoeld om het maximale uit elke leerling te halen. Ook bij jonge kinderen valt door een doelgerichte aanpak winst te behalen, zonder dat dit ten koste gaat van het karakter van het kleuteronderwijs. Peilen is een manier om spelenderwijs zicht te krijgen op wat kinderen al kunnen, waar ze nog moeite mee hebben en welke vragen of welk niveau van spel aansluit bij hun behoefte. De observaties en ervaring van leerkrachten staan centraal bij het peilen. In de map Praatjes peilen vinden leerkrachten de ondersteuning om spelletjes doelgericht in te zetten voor het peilen van de mondelinge taalontwikkeling. Het uitgangspunt is dat het kind zich niet onder druk gezet voelt, maar bezig is met spelactiviteiten terwijl de leerkracht de ontwikkeling op systematische wijze volgt.
Taalkansen in overvloed! : taalontwikkelingskansen in de peuterspeelzaal
Bij aanvang van de basisschool, op vierjarige leeftijd zijn er grote verschillen in Nederlandse taalvaardigheid tussen kinderen. Terwijl sommige kinderen dan pas in aanraking komen met de Nederlandse taal, kunnen andere kinderen al goed luisteren en praten in het Nederlands. Deze verschillen zijn voor een deel het gevolg van de sociaal-economische achtergrond van kinderen. Het taalgebruik van kinderen uit sociaal zwakkere milieus sluit minder aan bij de taalvaardigheid die op school gangbaar is. Een specifieke groep vormen de kinderen die het Nederlands als tweede taal leren. Wanneer zij op vierjarige leeftijd de basisschool binnenkomen, hebben zij vaak een veel beperktere vaardigheid in het Nederlands dan hun leeftijdgenootjes die het Nederlands als moedertaal leren. Deze brochure laat aan de hand van verschillende praktijkvoorbeelden zien dat verschillende momenten op een dag in de peuterspeelzaal zich er in principe goed voor lenen om taalontwikkeling in samenhang met ander ontwikkelingsgebieden te stimuleren.
Taalontwikkelend werken in een doorgaande lijn: van peutereducatie naar kleuteronderwijs - handleiding professionalisering taal en jonge kind
Deze handleiding is geschreven voor en met leidsters en coördinatoren in de kinderopvang en peuterspeelzalen en leerkrachten van groep 1 en 2. Het gezamenlijke ontwikkeltraject had als doel het werken in de speelzalen en de basisschool beter op elkaar af te stemmen en een doorlopende (taal)leerlijn te ontwikkelen die door het veld wordt gedragen en in het veld is uitgeprobeerd en van voorbeelden is voorzien. De bedoeling van deze handleiding is om collega-leidsters en leerkrachten een gemeenschappelijke kennisbasis te bieden en te waarborgen dat alle jonge kinderen in de kinderopvang, peuterspeelzalen en basisscholen (in Enschede en 's-Hertogenbosch) vergelijkbare (taal)ontwikkelingskansen krijgen.
Rekenen
Rekenen in Sesamstraat
Dit boekje bevat een beschrijving van 26 filmpjes van Sesamstraat waarin rekenen op een mooie manier in beeld wordt gebracht. Primair zijn de filmpjes uit Sesamstraat bedoeld voor thuisgebruik, ze lenen zich echter ook voor gebruik in groep 1, 2 en 3 van de basisschool. Elke beschrijving geeft aan welke rekeninhouden en begrippen in het filmpje aan de orde komen. Verder worden één of meer suggesties gegeven van activiteiten die met de kinderen gedaan zouden kunnen worden.
Spel in de rekenles : Beschrijving van spellen ter ondersteuning van het rekenen in het basisonderwijs
Compilatie van 37 spelbeschrijvingen die eerder gepubliceerd zijn in het rekentijdschrift Volgens Bartjens. De rekenspellen zijn afwisselend geschikt voor de onderbouw, de middenbouw en de bovenbouw. De rekeninhouden die aan de orde komen betreffen getalbegrip, bewerkingen, meetkunde en logisch denken en redeneren. In sommige spellen ligt de nadruk op het verkennen van een rekeninhoud, bij andere spellen gaat het om het oefenen van bepaalde basisvaardigheden en weer andere spellen vragen om het toepassen van inzichten, strategieën, kennis en vaardigheden.
Als kleuters leren tellen : Peilen en stimuleren van getalbegrip bij jonge kinderen
Als kleuters leren tellen... bevat achtergrondinformatie over tellen en getalbegrip en over het voeren van peilingsgesprekjes met jonge kinderen. Daarnaast worden bij de verschillende spelletjes suggesties voor het stellen van vragen, doen van interventies en bieden van extra hulp gegeven. Verder zijn er observatieformulieren, waarbij ook wordt aangegeven wat kinderen moeten kunnen om in groep 3 met vertrouwen aan het rekenonderwijs uit de rekenmethode deel te kunnen nemen.
Rekenspelletjes voor kleuters : stimuleren van de rekenontwikkeling van jonge kinderen
In deze publicatie zijn 25 spelbeschrijvingen opgenomen van spelletjes die de ontwikkeling van jonge kinderen stimuleren op, met name het gebied van rekenen, spel en executieve vaardigheden. Daarbij
komen onderwerpen uit verschillende domeinen van rekenen-wiskunde in het basisonderwijs aan de orde, zoals getalbegrip, bewerkingen, meetkunde en logisch denken/redeneren.
Bouw en doe je mee? rekenen en wiskunde stimuleren in de context van constructieve activiteiten en alledaagse activiteiten
Dit boekje is bedoeld voor leid(st)ers in de voorschoolse kinderopvang en leerkrachten groep 1/2 in het basisonderwijs. In het leven van alle dag en tijdens hun spel zijn jonge kinderen veelal (onopgemerkt) wiskundig actief. Niet alleen bij het tellen van de bordjes aan tafel, ook als ze aan het spelen zijn met bijvoorbeeld auto's, houten rails of in de zandbank. Al dit spel (en meer) biedt jonge kinderen veel kansen om wiskundige inzichten op te doen en uit te bouwen. Het mag duidelijk zijn dat dit van een leidster/leerkracht inzicht vraagt over de wijze hoe kinderen in de leeftijd van 2 tot 6 jaar nadenken, redeneren en problemen oplossen. Met deze praktijkbrochure en de bijbehorende dvd kunnen leidsters van voorschoolse voorzieningen en leerkrachten groep 1/2 laten ervaren hoe zij vanuit materialen de mogelijke reken-wiskundeontwikkelingen bij het kind kunnen begeleiden en stimuleren. En dan met name het begeleiden en stimuleren van de reken-wiskundeactiviteit bij constructieve en alledaagse activiteiten.
Wereldoriëntatie
Peuters en natuur
Deze publicatie bevat diverse natuuractiviteiten voor peuters. De activiteiten richten zich zowel op het spelenderwijs waarnemen, als op het ontdekken en onderzoeken van de dingen in hun omgeving. Onder begeleiding van leidsters verwonderen peuters zich over planten, bomen en beestjes en de veranderingen daarin tijdens de seizoenen. Tevens is er aandacht voor verschijnselen in de niet-levende natuur in activiteiten met spiegels, magneten en drijven/zinken. De natuuractiviteiten geven ruimte aan de brede ontwikkeling van peuters. Ze dragen bij aan de cognitieve, creatieve, sociaal-emotionele, motorische en zintuigelijke aspecten van hun ontwikkeling.
Onderzoeken en ontwerpen
In het techniekpact is afgesproken dat in 2020 techniek of wetenschap en technologie een vaste plek heeft in het basisonderwijs. Kern van wetenschap en technologie zijn de vaardigheden onderzoeken en ontwerpen. Jonge kinderen onderzoeken van nature dingen en ook ontwerpen ze veel tijdens het spelen. Ook in de kleutergroepen kun je veel onderzoeks- en ontwerpactiviteiten doen waarmee kinderen kennismaken met bijvoorbeeld allerlei technieken en natuurkundige principes.
SLO heeft op een website ontwikkeld met informatie over onderzoeken en ontwerpen en verschillende praktische materialen. Hier vind je bijvoorbeeld kaarten met doelen voor onderzoeken en ontwerpen die voorzien zijn van kenmerken van het kind, ook voor het jonge kind.
Meer informatie:
NB Op dit moment werkt SLO aan vergelijkbare kaarten met doelen en kenmerken van het kind voor de verschillende 21e eeuwse/brede vaardigheden.
Sociaal emotionele ontwikkeling
Over de sociaal-emotionele ontwikkeling en het welbevinden van kinderen lees je in deze interactieve pdf waarin alle informatie is opgenomen uit de website Sociaal-emotionele ontwikkeling in het basisonderwijs.
Engels
Sinds 1986 is Engels een verplicht vak in het basisonderwijs. Scholen bepalen zelf vanaf welke groep ze Engels aanbieden, het startmoment is niet wettelijk vastgelegd. In de praktijk zijn er verschillende varianten:
- Engels in groep 7 en 8: Eibo (Engels in het basisonderwijs)
- Engels vanaf groep 5: Vervroegd Eibo
- Engels vanaf groep 1: vvto (vroeg vreemdetalenonderwijs
waarbij tot 15 procent van de lestijd in het Engels wordt gegeven) - Engels vanaf groep 1: tpo (tweetalig primair onderwijs
waarbij 30 tot 50 procent van de lestijd in het Engels is
Tpo (tweetalig primair onderwijs)
Voor tpo Engels beschreef SLO inhouden in inhoudsleerlijnen en werkte die verder uit in met aanbodsdoelen met voorbeeldactiviteiten. Op basis hiervan kan op school een beredeneerd aanbod concreter worden vormgeven, met bijvoorbeeld ruimte voor activiteiten, te gebruiken lesmateriaal en beoogd leerlinggedrag. Naast de aanbodsdoelen is er een voorbeeldmatige uitwerking in beoogd leerlinggedrag (beheersingsdoelen). Deze beheersingsdoelen zijn er voor groep 1 tot en met 8 bij de drie domeinen: mondelinge taalvaardigheid, lezen en schrijven. Voor spelling is een handreiking geschreven, die overigens ook goed bruikbaar is voor vvto.